Το βουνό που κοιλοπονούσε

και γέννησε ποντίκι

και

η Σοφία Καρίβαλη

Έχω γράψει πολλές φορές ότι το "ρεμπέτικο" ήταν μιά ανδρική υπόθεση, ανδροκρατούνταν και συνεχίζει να ανδροκρατείται. Οι αντιρρήσεις είναι πολλές, το ξέρω και καταλαβαίνω τους λόγους. Ο πιό απλός είναι πως, "μα, το ρεμπέτικο όλο γιά τις γυναίκες μιλάει, τι μας λες τώρα;". Ας το αφήσουμε να αιωρείται...


Η έρευνα είναι κι αυτή ανδροκρατούμενη. Συνηθέστατα, εστιάζει σε ένα σωρό τελείως ασήμαντες λεπτομέρειες, αφήνοντας την ουσία να της ξεφεύγει.


Δίνω ένα παράδειγμα, ανάμεσα στα χιλιάδες.
Το παρακάτω μικρό κειμενάκι είναι αντιγραμένο από την εξαιρετικά πολύτιμη ιστοσελίδα sealabs που αποτελεί το πιό σημαντικό βοήθημα και πηγή γι αυτούς/ές που θέλουν να μελετήσουν τα τραγούδια.


Είναι ένα κειμενάκι-σχόλιο γιά το τραγούδι του Μάρκου Βαμβακάρη, αντιγραμένο, με τη σειρά του, από το βιβλίο του Παναγιώτη Κουνάδη, Μάρκος Βαμβακάρης 1905-1972, "Eγώ μάγκας γεννήθηκα και μάγκας θα πεθάνω".


(ακολουθώ την ορθογραφία του κειμένου)


" Τρυφερό ερωτικό τραγούδι, ακόμα ένα θαυμασμού, πόθου και επιθυμίας προς το ωραίο φύλο. Σύμφωνα με την αφήγηση του μουσικού Παντελή Καρίβαλη, φίλου και συνεργάτη του Μάρκου, το τραγούδι αυτό αφορά σε συγκεκριμένο γεγονός που έλαβε χώρα στην Κοκκινιά, όταν γυρνώντας κάποια μέρα απ΄τη δουλειά τους "εντόπισαν" το ωραίο κορίτσι που καθόταν στα "μπλέ της παραθύρια", και ο ίδιος έχει συμβάλλει στην τελική διαμόρφωση των στίχων. Δίσκος ODEON GA 7116. O Ηλίας Πετροπουλος μεταφέρει από το περιοδικό "Το νέο λαϊκό τραγούδι" του Νοεμβρίου του 1938 την πρώτη, πιθανόν εκδοχή του τραγουδιού, που είχε δώσει ο συνθέτης γιά δημοσίευση πριν ακόμα περάσει στη δισκογραφία. Η εκδοχή αυτή έχει αρκετές μικροδιαφορές. "Πέρναγα, σ΄αντίκρυσα στα μπλε σου παραθύρια κι έβγαινες και σου θαύμαζα τα δυό σμιχτά σου φρίδια. Φεύγεις από την γειτονιά σου και σαν τρελός γυρίζω, με παίρνει το παράπονο, γιά σένανε δακρίζω. Πού να γυρίσω να σε βρω στη γη, στην οικουμένη; έφυγες και μ΄άφησες με την καρδιά καμένη. Μη με πληγώνεις και πονώ, να πας στη γειτονιά σου, γιά να περνάω να κοιτώ τα μπλε παράθυρά σου". Στην αυτοβιογραφία του (σελ. 172) ο Μάρκος δίνει άλλη εκδοχή από αυτή του Παντελή Καρίβαλη. "Και εδουλεύαμε μαζί αλλά η μελαγχολία μου δε λέγεται, διότι δεν ημπορούσα να κοιμηθώ καθόλου, εθυμόμουν την ελεεινή, την πρώτη γυναίκα, που χώρισα. H Βουλγάρα ήξερε το περιστατικό και μου έκανε κι αυτή κουράγιο για να την ξεχάσω, διότι ήθελε να με έχει. Είχα χωρίσει και πήγαινα ζούλα τη νύχτα και της χτυπούσα τα παράθυρα. Άλλοτε δε μ΄άνοιγε κι άλλες φορές μου άνοιγε.  Δεν ασχολιόντανε αν ήταν μέσα ο αγαπητικός της. Όχι που το είδα , αλλά μπορεί και να ήτανε. Τέτοια ήταν αυτή. Εξ ου και το τραγούδι "τα μπλε σου παραθύρια". Η ως Βουλγάρα αναφερόμενη στην αφήγηση ήταν η Έλλη Πετρίδου. H αντίφαση αυτής της αφήγησης σε σχέση με τα κατατεθέντα από τον Παντ. Καρίβαλη, είναι ότι ο στίχος στο τραγούδι αναφέρει "σ΄αντίκρυζα ψηλά στα παραθύρια", που σημαίνει ότι δε βρίσκονταν σε ισόγειο, αλλά σε όροφο, οπότε δεν ήταν δυνατόν να φτάνει γιά να τα χτυπάει ο Μάρκος. Σκέψεις για το τι μπορεί να συνέβη. (Σχόλια του Παναγ. Κουνάδη κλπ...).


Πρέπει ν΄αναγνωρίσουμε ότι ο Παναγιώτης Κουνάδης έχει κάνει πολλή δουλειά γιά το ρεμπέτικο. Είναι όμως γιά να πέσεις κάτω και να χτυπιέσαι απ΄τα γέλια όταν αρχίζει να γράφει.
Το παραπάνω κείμενο είναι τελείως αδιάφορο. Υποκρίνεται πως παρέχει στοιχεία ανώ δε παρέχει παρά σαπουνόφουσκες.
Το συγκεκριμένο τραγούδι ήταν ένα απ΄τα αγαπημένα των πρώτων ερωτευμένων με το ρεμπέτικο και το Μάρκο. Οι στίχοι είναι απλοί, κάτι που χαρακτήριζε το Μάρκο, θυμίζουν στιχάκια λαϊκών ημερολογίων. Η επισήμανση της "συμβολής" του Παντ. Καρίβαλη και πως διαμορφώθηκε η τελική μορφή από το Μάρκο, είναι γιά γέλια. Το αν τα παράθυρα ήταν στο ισόγειο ή στον όροφο, είναι ένα... συγκλονιστικά ενδιαφέρον θέμα που μόνο ειδικοί ντετέκτιβς θα μπορούσαν να το ξεδιαλύνουν...



Το δραματικό είναι πως τέτοιου είδους γραφτά δεν έχουν μόνο πονηρό σκοπό μπουρδολογίας. Οι γράφοντες συμπάσχουν με τα τρομερά και συγκλονιστικά και δραματικά παθήματα του Μάρκου Βαμβακάρη, γιατί τους θυμίζουν, ίσως, παραπλήσια δικά τους και νιώθουν αλληλεγγύη προς τον "παθόντα".Πάει αυτό...Λίγο πιό κάτω,στον κατάλογο του sealabs, είναι το τραγούδι "Πιά δεν με γελάς" που είναι και ο κύριος λόγος αυτής της ανάρτησης. Το τραγούδι σχολιάζεται επίσης από τον Παναγιώτη Κουνάδη που συνεχίζει ακάθεκτος, χαρακτηρίζοντας, επιφανειακά, το τραγούδι σα "φιλοφεμινιστικό", κάτι που φοριέται ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια σα κρίση γιά μιά συγκεκριμένη κατηγορία "ρεμπέτικων".



"Φιλοφεμινιστικό" τραγούδι με την εξαίρετη Σοφία Καρίβαλη στην πρώτη της ηχογράφηση  τον Ιανουάριο του 1937. Σημειώνουμε ότι η Σοφία Καρίβαλη, ήταν η πρώτη γυναίκα που ανέβηκε σε ρεμπέτικο πάλκο με μπουζούκια. Αυτό έγινε το καλοκαίρι του 1935 στην Κοκκινιά στο μαγαζί του Μάρκου, με τους Μάρκο, Στράτο, Μπάτη, Δελιά και Σκαρβέλη. Ορχήστρα με μπουζούκι και κιθάρα (Περιστέρης-Σκαρβέλης). Δίσκος ODEON GA 1985".


To κλείσιμο της λέξης φιλοφεμινιστικό σε εισαγωγικά (κάτι που το συνηθίζω κι εγώ στο έπακρο), μπορεί να λειτουργεί σα πολυπρόσωπη ασπίδα. Μπορεί να το εννοεί ειρωνικά, περιπαικτικά, κριτικά. Έχει όμως, άθελά του, δώσει ένα έμμεσο στίγμα ιδεολογίας με το

" Τρυφερό ερωτικό τραγούδι, ακόμα ένα θαυμασμού, πόθου και επιθυμίας προς το ωραίο φύλο" που έγραφε στο προηγούμενο σχόλιο γιά τα "Μπλε παράθυρα". Ο χαρακτηρισμός "ωραίο φυλο" είναι, κατά τη γνώμη μου, ξεπερασμένος, γερασμένος, μπαγιάτικος, μουχλιασμένος και συντηρητικός, άσχετα αν χρησιμοποιείται ακόμα ευρέως...

Οι στίχοι του τραγουδιού είναι οι παρακάτω:


Η Σοφία Αμπατζή (Kαρίβαλη) ήταν η μικρότερη αδερφή της Μεγάλης Ρίτας Αμπατζή

Πιά δε με γελάς

συνθ. Κώστα Σκαρβέλη

τρ. Σοφία Καρίβαλη

Mη με σταματάς στο δρόμο, μη μου λες ότι μπορείς, (2)

να με ξανακαταφέρεις πάλι εσύ να με χαρείς.

Μ΄έχασες, για να το ξέρεις, τώρα πιά δε με γελάς, (2)

νά΄μαι σκλάβα μες το σπίτι, πάντα να με τυραννάς.

Μεθυσμένος κάθε βράδυ νά΄ρχεσαι να με ρωτά, (2)

που πηγαίνω και γυρίζω κι ότι βρίσκεις να τα σπας.

Λεύτερη θα είμαι πάντα, όπου θέλω να γυρνώ, (2)

δίχως βάσανα και ντέρτια τη ζωή μου να περνώ

Aκούστε και το τραγούδι γιά να ξέρετε για τι μιλάμε.

http://www.fileden.com/files/2008/6/6/1947074/Pia%20de%20me%20gelas%2C%201937%20%28Skarveli%29.mp3


(συνεχίζεται)